Apel Obywateli Kultury do Prezesa Rady Ministrów

Warszawa, 25 lutego 2010

Szanowny Pan
Donald Tusk
Prezes Rady Ministrów

Panie Premierze,

Nad Polską wisi groźba regresu cywilizacyjnego. Wiele obszarów kraju to pustynie, których mieszkańcy wykluczeni są z dostępu do kultury, czego skutkiem jest pogłębienie analfabetyzmu funkcjonalnego i hamuje rozwój kapitału intelektualnego społeczeństwa. Dzieje się to mimo sukcesów polskiej sztuki, teatru, filmu, muzyki i literatury, które są powodem głoszonej publicznie naszej wspólnej dumy.
Kongres Kultury Polskiej, który odbył się we wrześniu 2009 roku, uświadomił konieczność przywrócenia kultury do życia publicznego. Prawdziwe reformy w kulturze zaczynają się od wprowadzenia edukacji medialnej i kulturowej do systemu szkolnictwa, od gruntownych zmian prawnych w zakresie finansowania i udostępniania dóbr kultury, od inwestycji w infrastrukturę kulturalną i stworzenia programów wspierania twórców, bibliotek, organizacji pozarządowych i instytucji publicznych. Dziś kultura jest dobrem nielicznych. Naszym podstawowym celem jest umożliwienie wszystkim – zgodnie z artykułem 73. Konstytucji – korzystania z dóbr kultury i uczestnictwa w kulturze współczesnej.
Edukacja medialna i kulturowa, rozumiana jako umiejętność obcowania z tradycją, wzorcami i kodami, czytania tekstów kultury i poruszanie się w świecie wiedzy i współczesnych mediów, jest fundamentem, na którym można budować twórcze, aktywne i obywatelskie postawy nowoczesnego społeczeństwa.

Apelujemy do Pana jako Prezesa Rady Ministrów:
- o jak najszybszą zmianę zasad finansowania kultury i edukacji kulturalnej w Polsce;
- o przeznaczenie 1 procentu budżetu na kulturę do dyspozycji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego;
- o zmianę przepisów skarbowych pozwalającą na to, aby 1 procent z odpisów CIT i PIT mógł być przekazywany na cele kulturalne i edukacyjne – tak jak dzieje się to z wielką korzyścią społeczną w przypadku organizacji pożytku publicznego;
- o utrzymanie stałego, zapisanego w ustawie procentu na kulturę z podatku od gier losowych i zakładów wzajemnych;
- o przejrzystość procedur i procesu stanowienia prawa, zwłaszcza o otwarte konsultacje społeczne, przejrzyste zasady dysponowania środkami publicznymi i czytelne zasady wyboru na stanowiska dyrektorskie w instytucjach publicznych.

Panie Premierze,
Polski nie stać na ignorowanie kwestii dostępu do kultury. Po 20 latach należy wreszcie wstrzymać procesy grożące społeczną zapaścią, a do tego prowadzą zaniechania klasy politycznej i drastyczne oszczędności na edukacji i kulturze wbrew modelowi nowoczesnego państwa. Jesteśmy szóstą unijną gospodarką (PKB liczone według parytetu siły nabywczej), ale nakłady Państwa na kulturę per capita sytuują nas na przedostatnim miejscu. Mamy prawo oczekiwać, by zlikwidowanie tej dysproporcji stało się ambicją Pańskiego gabinetu.
Chcemy wspierać Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w przygotowaniu i wdrażaniu reform, zapowiedzianych przez ministra Bogdana Zdrojewskiego w exposé z 20 stycznia 2010 roku. Wiele możemy zrobić też sami.
Dlatego domagamy się powołania komitetu, składającego się z przedstawicieli rządu, w tym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Nauki, Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Pracy, Kancelarii Premiera oraz reprezentantów instytucji kultury, organizacji pozarządowych i porozumienia Obywatele Kultury, który natychmiast podejmie prace zmierzające do powstrzymania regresu cywilizacyjnego i działania na rzecz rozwoju kapitału intelektualnego w Polsce w perspektywie najbliższych 20 lat. Domagamy się przeprowadzenia badań na temat stanu kultury i roli tego sektora w gospodarce. Badania takie nie były prowadzone w Polsce od 20 lat, a wedle szacunków kultura generuje ok. 4-5 procent PKB.

Przypominamy: Każda złotówka zainwestowana w kulturę zwraca się dwukrotnie, przyczyniając się do modernizacji i podniesienia jakości życia obywateli. Sektor kultury, z którym bezpośrednio związanych jest pół miliona osób, tworzy nowe miejsca pracy, podnosi kapitał intelektualny i generuje potencjał kreatywny społeczeństwa. Nie godzimy się, by w budżecie państwa największe oszczędności robione były właśnie na kulturze i edukacji, jak stało się to w Ustawie budżetowej na rok 2010. Dlatego też w nadchodzących wyborach będziemy domagać się od kandydatów na prezydenta, posłów i radnych przedstawienia programu działań w sprawie kultury i edukacji w Polsce.

Panie Premierze,
Dzięki Pana woli politycznej pojawiły się wreszcie w Polsce boiska sportowe. Czas na inicjatywę na polu kultury i edukacji.

W imieniu sygnatariuszy

Magdalena Abakanowicz, rzeźbiarka, odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
Mirosław Bałka, rzeźbiarz
Jacek Bocheński, pisarz, b. prezes Polskiego PEN Clubu, odznaczony Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis
Filip Berkowicz pełnomocnik Prezydenta Krakowa ds. Kultury, dyrektor artystyczny Festiwali Misteria Paschalia i Sacrum Profanum
Krzysztof Czyżewski, animator kultury, eseista, tłumacz, dyrektor Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” w Sejnach, ambasador Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego
Zofia Gołubiew, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie
Julia Hartwig, poetka, odznaczona Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis
Waldemar Janaszkiewicz, Przewodniczący Stowarzyszenia Księgarzy Polskich
Krystyna Janda, aktorka, odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
Maria Janion, historyczka literatury, profesor w Instytucie Badań Literackich PAN, laureatka Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury
Jacek Korczakowski, prezes Związku Polskich Autorów i Kompozytorów ZAKR
Jerzy Kornowicz, kompozytor, prezes Związku Kompozytorów Polskich
Wojciech Krukowski, dyrektor Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie
Olga Krzyżanowska, lekarz, b. wicemarszałek Sejmu RP
Krystian Lupa, reżyser i pedagog, laureat Europejskiej Nagrody Teatralnej
Marcel Łoziński, reżyser filmowy i dokumentalista, laureat nagrody FIPRESCI
Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej, przewodniczący Krajowej Rady Bibliotecznej
Wojciech Marczewski, reżyser i scenarzysta, Mistrzowskiej Szkoły Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy
Michał Merczyński, dyrektor Narodowego Instytutu Audiowizualnego NInA i Malta Festival Poznań
Agnieszka Morawińska, dyrektor Zachęty Narodowej Galerii Sztuki
Joanna Mytkowska, dyrektorka Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego, poseł na Sejm RP V i VI kadencji
Krzysztof Penderecki, kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny, odznaczony Orderem Orła Białego
Piotr Piotrowski, historyk sztuki, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie
Adam Pomorski, tłumacz, prezes Polskiego PEN Clubu
Maria Anna Potocka, krytyk i kuratorka sztuki, dyrektorka Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie
Andrzej Rottermund, historyk sztuki, muzeolog, profesor nauk humanistycznych, dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie
Tadeusz Różewicz, poeta i dramaturg, laureat Złotego Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis i Europejskiej Nagrody Literackiej
Wilhelm Sasnal, malarz, rysownik, laureat europejskiej nagrody artystycznej Vincent van Gogh Biennial Award for Contemporary Art
Elżbieta Stefańczyk, Przewodnicząca Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich
Sergiusz Sterna-Wachowiak, prezes Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
Wojciech Suchocki, dyrektor Muzeum Narodowego w Poznaniu, profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza
Andrzej Szczerski, historyk i krytyk sztuki, prezes sekcji polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki (AICA)
Wisława Szymborska, poetka, lauretka Nagrody Nobla
Krzysztof Warlikowski, reżyser teatralny, dyrektor artystyczny Nowego Teatru w Warszawie
Artur Żmijewski, artysta, laureat Nagrody Ordway

oraz organizacje i stowarzyszenia twórcze:

Aktorzy 7080
Forum Obywatelskie Teatru Współczesnego
Fundacja Bęc Zmiana
Fundacja Nowoczesnej Polski
Indeks 73
Komitet Obywatelski na rzecz Przejrzystości w Polityce Kulturalnej Krakowa
Krytyka Polityczna
Obywatelskie Forum Dostępu do Książki
Obywatelskie Forum Sztuki Współczesnej
Polskie Towarzystwo Muzyki Współczesnej
Rada Krajowa Zielonych 2004
Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego
Stowarzyszenie Teatralne Transpozycje
Wolny Uniwersytet Warszawy
Zarząd Sekcji Polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA
Związek Kompozytorów Polskich

Do wiadomości:
Pani Katarzyna Hall, Minister Edukacji Narodowej
Pani Jolanta Fedak, Minister Pracy i Polityki Społecznej
Pani Barbara Kudrycka, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Pan Jacek Rostowski, Minister Finansów
Pan Bogdan Zdrojewski, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Pan Michał Boni, Minister-członek Rady Ministrów, przewodniczący Komitetu Rady Ministrów, szef Zespołu Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów

z upoważnienia sygnatariuszy:
Beata Chmiel
Maciej Stuhr

c/o Polski Pen Club
Krakowskie Przedmieście 87/89, 00-079 Warszawa