Propozycja Nowego Porozumienia w sprawie honorariów za udział w wystawach dla artystek i artystów

Stowarzyszenie Obywatelskie Forum Sztuki Współczesnej, które skupia osoby pracujące zawodowo w polu sztuki, kształcące się w tym zakresie oraz aktywnie wspierające środowisko sztuki współczesnej przedstawia propozycję Nowego Porozumienia w sprawie honorariów za udział w wystawach w polskich instytucjach kultury i sztuki. Proponowany system określania wysokości honorariów dla artystek i artystów zakłada coroczną waloryzację w oparciu o wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę według Rozporządzenia Rady Ministrów na dany rok, a także objęcie nim wszystkich osób artystycznych, które biorą udział w wystawach w polskich instytucjach, niezależnie od ich narodowości lub miejsca zamieszkania.

Podstawowym postulatem zawartym w Nowym Porozumieniu jest powiązanie honorarium za udział w wystawach dla artystek i artystów z ich pracą artystyczną, rozumianą zarówno jako prezentacja efektu procesu twórczego (to, co widać bezpośrednio na wystawie), jak i sam proces twórczy (jako niezbędny składnik prezentowanych działań i prac artystycznych). Jako Stowarzyszeniu zależy nam na pilnej zmianie postrzegania pracy tej grupy zawodowej w kierunku rozumienia jej jako pełnoprawnej pracy – na równi z innymi rodzajami działalności innych grup zawodowych.

Dotychczasowe zapisy zawarte w podobnych porozumieniach opisywały honorarium jako opłatę za prezentację dzieła na wystawie i ustalone w ten sposób kwoty miały być pochodnymi wskaźników płac w Polsce. Jednak od dekady, czyli momentu podpisania porozumień wysokość honorariów nie uległa niezbędnej rewaloryzacji.

Ze względu na specyfikę działalności artystek i artystów sztuki współczesnej w Nowym Porozumieniu proponujemy przybliżony w miesiącach czas pracy, który jest potrzebny na wykonanie danego dzieła jako podstawy wysokości wypłacanego honorarium oraz płaca minimalna jako punkt odniesienia. Wysokość honorariów byłaby zatem waloryzowana w oparciu o kwoty określone w Rozporządzeniu Rady Ministrów na dany rok.

Proponowane w Nowym Porozumieniu stawki wynikają zatem z czasu pracy osoby artystycznej potrzebnego na przygotowanie dzieła przemnożonego przez wysokość minimalnego wynagrodzenia w danym roku.

Zależy nam również, aby wypracowany w ten sposób system stał się również wzorem dobrych praktyk płacowych poza sektorem publicznym kultury i sztuki.

Nowe Porozumienie zakłada, że koszt realizacji dzieła (w przypadku nowych dzieł na wystawę) spoczywa na instytucji. Przy czym:

    Wystawy zbiorowe:

• prezentacja już istniejącego dzieła lub dzieł osoby artystycznej:
  ½ miesiąca = ½ pensji minimalnej
  
  
• nowe dzieło:
  2 miesiące pracy twórczej = 2 pensje minimalne
  
  

    Wystawy indywidualne „małe”/project room:

• zawierające nowe prace:
  4 miesiące = 4 pensje minimalne
  
  

    Wystawy indywidualne „duże”:

• nowe dzieła lub retrospektywa:
  6 miesięcy = 6 pensji minimalnych

Przykładowe stawki na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 września 2023 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r.:

    Wystawy zbiorowe:

• prezentacja już istniejącego dzieła lub dzieł osoby artystycznej:
  ½ miesiąca = 2150 zł brutto
  
  
• nowe dzieło:
  2 miesiące = 8 600 zł brutto + koszty produkcji dzieła
  
  

    Wystawy indywidualne „małe”/project room:

• zawierające nowe prace:
  4 miesiące = 17 200 zł brutto + koszty produkcji dzieła/dzieł
  
  

    Wystawy indywidualne „duże”:

• zawierające nowe dzieła lub retrospektywa:
  6 miesięcy = 25 800 zł brutto + koszty produkcji dzieła/dzieł

Proponowane stawki nie wyczerpują wszystkich możliwych działań i prac artystycznych w ramach instytucji kultury i sztuki – m.in. takich jak jednorazowe projekcje, udział w performance, wykładzie, panelach dyskusyjnych czy autorskie oprowadzania. Ujęte w propozycji dla Nowego Porozumienia kwoty traktujemy jako początek prac oraz punkt odniesienia dla określenia pozostałych stawek i sposobu ich obliczania.

***
Propozycję Nowego Porozumienia wraz z prośbą o zorganizowanie okrągłego stołu w tej sprawie wysłaliśmy 6 września b.r. do MKiDN-u.

***
Propozycja Nowego Porozumienia została wypracowana przez grupę roboczą OFSW w składzie: Antoni Burzyński, Katarzyna Górna, Mikołaj Iwański, Kasper Lecnim, Irmina Rusicka, Aleksy Wójtowicz.